Bu incəsənətdən uzaq olanlar üçün "street art" və "qrafit" konsepsiyaları sinonimdir. Şəhərlərin divarlarında görünən təsvir və yazılar mənasını ifadə edir. Əslində, onlar iki fərqli kainatdır.

Məkanı etiketləmək üçün dörd yol

Təəccüblənməmək üçün gəlin aydınlıq gətirək. Graffit- teqlərin-etiketlərin yaradılması üzrə alt mədəniyyətdir (subkultura)

Graffiti (qrafitçi) heç nə çəkmir, ancaq yalnız onların “əllərinin altında olan” bütün boşluqlarını doldurur.

Teq/etiket - qrafit yaradıcısının/ustasının şəxsi imzasıdır.  60-cı illər Nyu-Yorkda yaranıb. Amerikalı şəhər cinayət şəbəkələri ərazini teqlərlə işarələyirdilər .Bununla da müasir qrafit meydana gəldi.

Vaxt keçdikcə, rayterlər üçün vəziyyət daha mürəkkəbləşdi və hər kəs öz etiketlərini unikal və məşhur etmək barədə düşünməyə başladı.

 Hərfləri sayını çoxaltmağa və sprey qutuları ilə boyamağa başladılar. Fon, bubble, broadway, wild style, mexaniki, 3D və digər üslublar yarandı.

Qrafitin aqressiv formalarından biri  train bombinq oldu. Qrafit rayerlər bir neçə dəqiqə ərzində tanınmayacaq dərəcədə qatarın görünüşünü dəyişirdi.

 70-ci illərdə New York qrafit rayterlərin əsərləri yerli qalereyalarda - Razor Gallery, Fun Gallery, ESSES stüdyosu, Stefan Ains Moda Moda Mərkəzi və daha sonra Avropa ölkələrində nümayiş olunmağa başladı.

Daha sonra qrafit  küçə sənətindən fərqləndirildi.

Bir qayda olaraq, küçə sənəti ətraf mühitə uyğun gəlir. Məsələn, məşhur Portuqaliya Faro Aleksandr, aka Vhils, bina alətlərinin köməyi ilə köhnə alçıda gözəl portret yaradır.

Avropada grafiti XX əsrin 80-ci illərində ortaya çıxdı və tezliklə populyarlıq qazandı. Sərt qanunlar  olmasına baxmayaraq janr tez bir zamanda hüquqi qüvvəyə mindi və indi  Avropa şəhərləri - Berlin, Barselona, Paris, Amsterdam, London kimi meqapolislər küçə sənətinə yönəlirlər.

Küçə sənəti dekorativ, kommersiya, siyasi, şoka edici ola bilər.

Öz növbəsində, küçə sənəti artıq yalnız etiketlər (teqlər) deyil, eyni zamanda divarlarında gördüyümüz  rəngarəng şəkillərin hamısıdır: şəkillər, kağız etiketləri, mətn mesajları vasitəsilə yaradılan şəkillər. Street art və qrafit əsasən forma ilə deyil, məzmuna görə fərqlənir.

Graffiti yazıçıları etiketləri istifadə edərək yalnız bir-biri ilə və şəhərdə özləri üçün yer ayırmaq üçün danışırlar. Street art yaradıcıları həmişə sakinlərə müraciət edirlər.

Qısa müddətli sənəti

Küçə sənətinin haradan gəldiyi yer məsələsi mübahisəlidir.  Bəlkə qədim divar rəsmlərindən, bəlkə də ötən əsrin əvvəllərində modernist layihələrdən. "Graffiti" sözü XIX əsrdə italyan termini graffitonun bir çoxluq şəklində çıxdı; Pompey divarları üzərində çəkilmiş rəsmləri təsvir etmək üçün istifadə edilmişdir.

Ancaq məşğul olduğumuz geniş miqyaslı hadisələr şəhərlərin böyüməsinə və inkişafına gətirib çıxardı və XXI əsrdə, bir növ cazibədar rəssamların əsərlərini qoruya biləcək forma icad etməsi lazım gəldi.

Dünyanın qalereyaları graffiti əsərlərini toplayır və sərgiləyir, eləcə də bu sahədə ixtisaslaşan muzeylər var.

Yəqin ki, XX əsrdə graffitinin ortaya çıxması şəhərlərin memarlığının soyuq və rəngsiz hala gəlməsi ilə bağlıdır.

Küçə sənəti, ümumiyyətlə, əhatə dairəsi və müasir formalar xaricində yeni bir şey daşımırsa, onda grafiti, gecəqonduların dili olaraq adlandırılan dil adını ala bilər.

1980-ci illərin əvvəllərində Amerikalı sosioloqlar James Wilson və George Kelling tərəfindən hazırlanan məşhur bir nəzəriyyə deyir: "Bina içində tək bir şüşə sınıqdırsa və heç kim onu ​​əvəz etməzsə, bir müddət sonra bu binada bir pəncərə qalmayacaq".

Uzun illərdir ki, bu nəzəriyyə cəmiyyətin küçə sənətçilərinə münasibətinin əsasını təşkil edirdi. Yeni əsrin əvvəlində graffiti görünüşü tədricən dəyişməyə başlamışdı. Bu dəyişmənin ən aydın nümunəsi ən məşhur Nyu-York qraffiti - Crack Is Wack'in taleyi ilə bağlı oldu. 1986-cı ildə onun müəllifi, sənətkar Keith Haring həbs olundu və əl işi hökumət tərəfindən boyandı. Amma demək olar ki, dərhal sonra, Nyu-York Şəhər Parklar Departamenti,  yenidən bərpa etmək istəyi ilə Haringə müraciət etdi. Bu graffit və onun kəskin sosial mesajı inanılmaz populyarlığına səbəb oldu və artıq  şəhər rəhbərliyi street artı-ın ictimai yerlərin bərpası üçün mühüm vasitə ola biləcəyinə əmin idi. Buna görə də bu sənət növü leqallaşdı.

2005-ci ildə iki Hollandiyalı sənətçi Haas və Xan tərəfindən təşkil edilən Favela Rəsm Fonu layihəsi, Rio de Janeyroda (Braziliya)fəaliyyət  başladı.

Onlar demək olar ki, bütün məhəllənin divarlarını rənglədilər. Əlbəttə ki, bu iş ciddi bir işçi qrupu tələb edirdi və onlar yaxın vaxtlarda həbsxanadan azad edilənlər də daxil olmaqla, yerli əhalini işə götürdülər. Bu Favela Rəsm Fondunun əsas prinsiplərindən biri oldu.

Günümüzdə bir çox Avropa ölkələrində çəkilmiş unikal street art nümunələri turistik obyektlər sırasındadır.